Wat is loslaten?

Introductie

"Soefisme is religie als je er religie van wilt leren, filosofie als je er wijsheid van wilt leren, en mystiek als je erdoor geleid wilt worden bij het ontvouwen van de ziel. En het is meer dan deze dingen. Het is het licht, het leven dat voedsel is voor elke ziel en een sterfelijk wezen tot onsterfelijkheid opheft. Het is de boodschap van liefde, harmonie en schoonheid."

Dit hield Inayat Khan zijn gehoor voor, op vragen naar zijn boodschap. Hij noemde het een boodschap van alle tijden.Soefisme, zegt Murshid, is de bron van wijsheid, die aan het begin van de mensheid is geschonken en kent dus geen stichter. God zelf is die bron.

Want het zoeken naar vrede en volmaaktheid stond en staat nog altijd centraal in de menselijke zoektocht naar zingeving. Vanaf de Egyptische mysterie scholen verspreidde de boodschap zich, via Bijbelse profeten, Griekse filosofen, de islam en poëzie van Perzische dichters zoals Rumi, tot in India, waar ze in aanraking kwam met het hindoeïsme. De musicus/mysticus Hazrat Inayat Khan is in deze veelzijdige soefi traditie opgegroeid. Toen hij in 1910 naar de Verenigde Staten reisde en vandaar naar Europa, verweefde hij dit soefisme met westerse denkbeelden en religieuze overtuigingen tot wat 'universeel soefisme' wordt genoemd. Dit richt zich voorbij uiterlijke verschillen van levensbeschouwingen en religies op de achterliggende spirituele idealen die zij gemeenschappelijk hebben. Universeel soefisme reikt methoden aan om deze idealen te verwezenlijken.De Soefi Boodschap" is de boodschap, die steeds opnieuw wordt gegeven,wanneer zoals Krishna zegt Dhamma in verval is. De Inayati Orde is nu drager van deze nieuwe impuls en geeft methoden aan om bij de bron te komen. Nieuw is misschien wel dat wij zelf nu in staat worden geacht de Boodschap en de boodschapper in ons zelf te herkennen.

Centraal in het Soefisme staat de vrijheid om je eigen weg te vinden. Niet van het leven afgekeerd, want juist de obstakels die je moet overwinnen om in deze wereld je idealen te bereiken - welke dat ook zijn - bieden je de kans je bewustzijn te ontwikkelen en te leren je hart te openen. Die groei maakt het leven vreugdevol. Natuur en kunst kunnen je hierbij stimuleren. Als musicus wist Inayat Khan dat muziek rechtstreeks tot je hart kan spreken, net als poëzie. "De boodschap zit niet in de woorden maar in het goddelijk licht en leven, dat de zielen heelt", aldus Khan, die liefde daarbij de drijvende kracht noemt. "Liefde is de aard van het leven, schoonheid het resultaat, harmonie het middel waardoor het leven zijn doel bereikt, en gebrek daaraan leidt tot destructie."

Inayat had het vaak over zijn natuurmeditaties als iets wat hem het meest dierbaar is in de soefi boodschap. Hij noemde ze "the cream of the Message." Hij dicteerde deze meditaties aan zijn secretaris Sjeik Sirday van Tuyll tijdens de eerste Zomerschool in Wissous in Frankrijk in 1921. Sindsdien circuleerden ze alleen in een kleine kring van leerlingen. Pas In de jaren '80 werd besloten deze meditaties openbaar te maken. Hij gaf ze in een specifieke vorm mee: ze kunnen in stilte herhaald worden op de adem. Het is een in het Engels gesteld zin en zodanig dat de woorden op een in - en uitademing in stilte herhaald kunnen worden. Een voorbeeld:

Op een inademing zeg je in stilte: 'let my Heart ripen'

Op een uitademing zeg je in je zelf: 'as a green leaf ripens to yellow'.

Hoe vaak heeft een boom al wel niet zijn bladeren laten vallen? Vroeg ik mij af toen ik nadacht over loslaten. Ontelbaar vaak. Heeft een boom daar moeite mee? Ik weet dat niet, want ik ben geen boom. Heb ik moeite met loslaten, vroeg ik mij toen af, ja regelmatig. In ieder geval is er een moment dat een blad van de boom valt, het kan niet anders omdat het geen voeding meer krijgt en daarom wordt het geel, dor en doorzichtig. Geen voeding omdat onder al die bladeren nieuwe knoppen gevormd worden en ze daarom eigenlijk allemaal weggeduwd worden uit de hechting aan de takken. Kunnen wij iets leren van dat natuurlijke proces van loslaten in ons leven?

Laten we het woord loslaten eerst eens ontleden: 1.in vrijheid stellen, vrijgeven, vrij laten en 2. met rust laten. Twee tegenovergestelde bewegingen eigenlijk: in het eerste geval is het meer een tegemoet treden, het onder ogen zien en actief een besluit nemen, dat ook met willen heeft te maken. En de andere betekenis ligt meer in de lijn om je er niet actief mee te bemoeien met wat dan ook in het proces van loslaten, ruimte geven aan en misschien ook wel het in die ruimte laten oplossen. Hoe kunnen we dat laten gebeuren?

Spinoza adviseert in zijn 'Ethica' om niet te proberen los te laten maar om iets anders vast te pakken. Dat andere moet dan aantrekkelijker zijn dan hetgeen je moeilijk los kunt laten want anders wordt het verdringing en dat schiet ook niet op. In het fysieke snapt iedereen dat. Als je je beide handen vol met zware boodschappentassen hebt dan kun je de bloem van een kind niet aannemen. Om dat goed te kunnen aannemen moet je beide boodschappentassen op de grond zetten. In het innerlijk gaat dat net zo. Of beter: gaat dat net zo makkelijk. Mocht het lijken alsof dat geestelijk lastiger is dan komt dit meestal omdat we gaan denken hoe te beginnen met loslaten. Maar je moet helemaal niet proberen iets los te laten. Het enige wat je moet doen is iets anders vastpakken. Dan volgt het loslaten vanzelf.

Waardoor hebben we het dan er zo moeilijk mee?

In een van mijn retraites, een paar jaar geleden, ben ik op advies van de meditatieleraar daar gaan luisteren naar alles wat er te horen viel in de stilte van het platteland, en mij op geluid te concentreren. Ongeacht het label aangenaam of onaangenaam. Tot mijn verbazing begon ik toen iets te ervaren en te begrijpen over een onderbelicht aspect in het proces van loslaten mijn inziens en dat is luisteren.

Ik zat op mijn meditatiekussentje en ging bewust luisteren, mijn oren gespitst. Op den duur ging ik meer zitten wachten op het eerste geluid dat vogels maken bij het eerste licht bijvoorbeeld en hoe zich dan in de vroege ochtend een soort symfonie openbaarde van een onbekend muziekstuk zonder enig logica maar altijd van een onverwachte schoonheid en indringendheid. Ik werd verlokt en verleid, altijd maar opnieuw en hield me dus niet meer zo bezig met mijn zelf te ontleden . En als een bijproduct van die activiteit ontstond meer een inzichtelijke constatering van hoeveel verborgen gedachten mij aangestuurd hadden in mijn leven. En ik moest erkennen dat er een diepere, maar een onbegrijpelijke aanwezigheid in en om mij heen ook aandacht vroeg.

In het proces van je meer bewust willen worden om ballast los laten kun je dus ook luisteren een plek gaan geven om het loslaten te vergemakkelijken. Juist luisteren is een geschikte houding omdat het een combinatie van activiteit en tegelijkertijd ook passief is. Luisteren is ook grenzeloos want dat wat je buiten je zelf hoort, is tegelijkertijd binnen in je. Een luisterende houding begint met een wachten, maar zal zich gaan verschuiven naar verwachting, want bijvoorbeeld de verrassing van wanneer en hoe klinkt het fluiten van een vogel? Luisteren helpt dan mee om dat wat gezien, gevoeld, gedacht moet worden te laten ontvouwen in je zelf, het instemmen en erbij willen zijn en vervolgens verwachtingsvol er naar toe buigen met de vraag 'Wat is dit nu eigenlijk?" of "wat is er hier aan de hand?". Wat dan mogelijk wordt is een vloeiend soort versmelting te laten plaats vinden tussen iets de vrijheid willen geven door het met rust te laten, het niet te willen doen en maken. In dit proces van groeiend 'verwachtingsvol aanwezig wachten' - ik noem het maar zo bij gebrek aan beter - wil ik mijzelf ook - bijna meer vanzelfsprekend - openen voor een ander soort aandacht dan het alleen het voelen van verlies of schuld of stress of angsten, boosheid, gekwetstheid en tot een verbaasd inzicht kom dat al deze emotionele lagen in mij, misschien een soort paradoxaal middel geworden zijn je gelukkiger te gaan voelen juist omdat je al het hunkeren, vastklampen, verzet laat gaan en de basis begin te ervaren van werkelijke rustende stilte en vrede.

In de loop van deze retraite werd aanwezig zijn bij alles, door alleen maar geconcentreerd te luisteren, een gecentreerd zijn zonder centrum, en het gevoel in een groot hart van acceptatie te verblijven en in een enorme ruimte van vrede zijn, waardoor het leven is zoals dat is. Buitengewoon mooi ook. Dat is blij zijn met de bloem die je aangeboden krijgt van een kind; je hoeft het alleen maar aan te nemen. Loslaten net zoals dat blad dat stukje bij beetje loslaat en dan valt. Loslaten in een natuurlijke ritme en in overgave aan dat wat niet te vermijden is en daar vrede mee maken. En daarom denk ik dat we iets kunnen leren van het vallende blad, als we willen.