Harmonie - Uitgesproken op 17 maart 2019 viering Inayati Platform Amersfoort

Harmonie is een toestand van evenwicht. In Mystiek van het geluid van HIK (Hazrat Inayat Khan) lezen we dat zelfde, dat harmonie zelfs noodzakelijk is voor een menselijk wezen om in dit leven in evenwicht te blijven. Harmonie komt vanuit het Grieks en betekent samenvoeging. Het woord kent vele betekenissen, waarbij het neerkomt op de juiste verhouding van delen of momenten van een geheel, ofwel de samenwerking van deze delen tot een schoon en goed geheel.
In het eerste boek van de Bijbel Genesis, komen we eigenlijk al een verstoring tegen van een dergelijk evenwicht, namelijk in het verhaal van de Zondeval en de verdrijving uit het paradijs. Misschien in de herinnering van latere generaties een toestand van harmonie. Dat verhaal is niet liefdevol vind ik. De straf die gegeven werd is wel erg hard voor slechts het eten van een verboden vrucht. Het gaat mijn inziens over een verandering in het toenmalige evenwicht. Wat gebeurde daar nu precies in deze metafoor dat de naam kreeg van paradijs? Misschien wel alleen dat we van onbewust zijn naar bewustzijn groeiden - een menselijk bewustzijn ontwikkelde wat ons onderscheidde van de dieren. En dat we daarom kunnen reflecteren op wat goed is en wat kwaad is. Dat we dus een moreel kompas kunnen ontwikkelen, een ethisch gedrag kunnen toepassen, dat is misschien wel de vrucht van deze stap die we erbij hebben gewonnen. Niet meer en niet minder.
En dat deze gebeurtenis toevallig samenviel met de verandering van een jager-verzamelaar cultuur naar een landbouwcultuur. Bezit werd toen voor het eerst geïntroduceerd. Dit is van mij en niet meer van ons allen. Sindsdien weten we ook hoe moeizaam onze geschiedenis verloopt en nog steeds verloopt.
In eerdere bespiegelingen heb ik wel eens een aantal ervaringen verteld over de impact die natuur op mij had en nog steeds heeft. In het boekje mystiek van het geluid van HIK begint het hoofdstukje over Muziek heel melodieus en poëtisch, namelijk een soort van bloemlezing over de muziek van de natuur. Hij bezingt bijna daar in ritmische woorden hoe alles op aarde bijdraagt aan harmonie. En hij stelt gewoon ook in dit hoofdstukje dat wanneer het hart ontwikkeld wordt dat ook een natuurlijke muziek, gevoel, gratie en schoonheid voortbrengt. Dat uit muziek taal is voortgekomen en dat toen de taal ingewikkelder werd er ook iets weggevallen is. De taal sloot toen als het ware de vleugel van het gevoel voor toon, terwijl de vleugel van het ritme uitgespreid bleef. Muziek, stelt HIK kan opnieuw een brug vormen naar de hemel omdat het hart het lied begeleidt. En het hart is bij uitstek geschikt om mee te resoneren als een toon aangehouden wordt. Stel dat die toon vertaald kan worden door het verlangen naar harmonie, hoe kunnen we dit verlangen dan toepassen op onze ontwikkeling op het spirituele pad?
Ik wil een pleidooi houden voor harmonie. Omdat het prettig en stabiel is, ingegeven door liefde en de mooiste vruchten ervan schoonheid en vrede zijn. En in termen van duurzaamheid geschikt of bestendig om lang te bestaan. Misschien ook wel een pleidooi om ons slimme onbewuste opnieuw toegang te verlenen tot onze dagelijkse realiteit in plaats van alles willen uitdenken. Dat is overigens de titel van een verhelderend boek van Dijksterhuis over het Denken met Gevoel. Daarvoor moeten we eerst eens bekijken of het woord ziel vergeleken kan worden met dat slimme onbewuste en hoe mens-zijn zich nu daarmee precies verhoudt. HIK laat zien in het boek Mystiek van het geluid, dat wij kunnen worstelen in onze relatie met het Oneindige en met onze overgave en berusting in de wil van de Geliefde en ook met onze moeizame relatie tussen ons eigen lichaam en onze eigen geest. Een soefi probeert op drie niveaus in harmonie te geraken met vervolgens de kunst om deze harmonie ook onderling tussen zichzelf en andere mensen te ontwikkelen. De eeuwige harmonie met de geliefde is de harmonie van het alles omvattende eeuwige bewustzijn; wij bewegen en leven daarin, terwijl het zelf onberoerd blijft. Het dilemma tussen lichaam en geest ligt in het onbegrip over de veranderlijkheid van het bestaan en de voortdurende behoefte aan bevrediging, waarbij dat deel in ons wat verbonden bleef met de universele harmonie, verwaarloosd wordt.
Er wordt in de soefigeschriften vaak verwezen naar het begrip nafs en HIK zegt daarover: Onze ergste vijand houdt zich schuil in onszelf, en die vijand is onze nafs of vals ego. Het is erg moeilijk om de betekenis van het woord 'vals ego' uit te leggen. Het beste wat ik kan doen is zeggen dat elke neiging die voortkomt uit het negeren van liefde, harmonie en schoonheid en die zich bezighoudt met zichzelf en niet betrokken is bij alle anderen het valse ego is.
Dus het egocentrisch aspect in ons zelf, ons eigenbelang, is, hoe moeilijk ook soms te bevatten, een zelfgeschapen illusie en een kortstondige behoefte, wanneer dat niet ondersteund wordt door het perspectief van een glimp van eeuwige vrede hier en nu bij tijd en wijle en idealiter de hele tijd.
Indien we achter de idee kunnen staan dat alles in een zich voortdurend veranderend evenwicht beweegt, worden problemen daarom zo interessant. Omdat we ons dan bewust worden van ons gedrag en meesterschap kunnen krijgen over dat valse ego door te gaan begrijpen hoe eigenbelang schadelijke kanten kan genereren. Het voordeel van problemen hebben is om tot een aangepast nieuw evenwicht te komen in al die eigenlijk los van elkaar verschillende opererende compartimenten dat ons brein is. In mijn meditatieve ervaring kan ik echt geen bestuurder in de verschillende compartimenten aanwijzen, die het overzicht heeft en vooral houdt. Dus het bewust worden is het instrument om dat wat op de achtergrond in het onbewuste roert en groeit en verbindingen legt, in rust aan de oppervlakte te laten komen en dan bewust in kaart te brengen. Je vooral niet met het onbewuste proces bemoeien. Dit onbewuste is een schatkamer en weet doorgaans precies wel wat een juiste uitkomst is voor jou. Ons bewuste weten kunnen we in dienst stellen en vervolgens in zetten als louter instrument door acht te slaan op iedere gedachte, ieder woord of elke daad die innerlijke liefde, harmonie en schoonheid voortbrengt. Zo kun je jezelf trainen en je slecht de muur tussen het oneindige bewustzijn - de Geliefde - en ons alledaagse opereren in de hectiek van ons leven door mildheid, zachtheid, eerbied, ootmoed, bescheidenheid, zelfverloochening, nauwgezetheid, verdraagzaamheid en vergevingsgezindheid geboren te laten worden en daarmee harmonie in onze eigen ziel en dus ook in onze geest en ons lichaam en dus in het leven buiten ons brengen. Dus zijn we in staat om meesterschap te ontwikkelen om tot een schoon en goed evenwichtig geheeld mens te worden. En daarom wordt het soefisme de filosofie van Liefde , Harmonie en Schoonheid genoemd; dat betekent echt begrijpen wat het betekent om in het dagelijkse leven te creëren wat elke ziel zoekt, lazen we in een Soefi Geschrift.
En zo ontwikkelen we - om door harmonie als ware het een muzieksleutel , en door de toepassing van deze sleutel een harmonieus muziekstuk te worden - een gevoel van thuiskomen in wat bij tijd en wijle het meest op en toestand van het verloren paradijs kan lijken.